مرتضی ممیز پدرِ گرافیکِ مدرن ایران

مرتضی ممیز، پدر هنر گرافیک مدرن ایران زمین

در چهارم شهریور سال 1315 (۲۶ اوت ۱۹۳۵، تهران) متولد شد و در پنجم آذر 1384 (۲۵ اکتبر ۲۰۰۵، همان تهران) درگذشت، اما حاصل 69 سال زندگی او فراتر از بررسی و نگاه در یک وبلاگ است. بسیاری از عوام و حتی جمع کثیری از دانشجویان رشته طراحی گرافیک نیز نمی‌دانند که به همت استاد مرتضی ممیز، رشته گرافیک راهش را در دانشگاه های ایران باز کرد. استاد مرتضی ممیز طی پیگیری و پافشاری پس از بازگشت از فرانسه وقتی در دانشکده هنرهای زیبا مشغول به کار شد، فعالیتش را برای راه‌اندازی رشته گرافیک در دانشگاه آغاز کرد و پیشنهاد ایجاد رشته گرافیک را در سال 1348 به دانشکده هنرهای زیبا ارائه داد و در سال 1349 رشته گرافیک در این دانشکده بنیان‌ گذاری شد. این کار او طراحی گرافیک در ایران را متحول کرد و هنرمندان پس از او اگر مسیر درستی را طی کردند، همگی مدیون مرتضی ممیز هستند. آیا این تنها خدمت استاد مرتضی ممیز به جامعه ما بود؟! ابدا ! همراه دایا بلاگ باشید برای بهتر شناختن استاد مرتضی ممیز و نقش تلاش و آثار بی نظیرش در زندگی امروز ما.

فهرست مقاله؛ آنچه در این مقاله می خوانیم :

1. بیوگرافی مرتضی ممیز، مرتضی ممیز کیست؟
2. مرتضی ممیز و فعالیت هایش در سندیکا و انجمن ها
3. مرتضی ممیز و تلاش جاودانش برای رشته گرافیک
4. مرتضی ممیز و آثار هنرمندانه او
5. مختصری از کودکی او
6. گفت‌و‌گو های مرتضی ممیز
7. سایت ممیز و طرفداران استاد

بخشی از نوشته های استاد مرتضی ممیز در خصوص مقبولیت گرافیک مدرن :

...شیوه مدرن گرافیک به شکل باورنکردنی، خود را به نسبت سال های قبل بر سلیقه ها قبولاند و اکنون تقریبا مورد پسند عمومی واقع شده و این را باید مختص این دهه دانست. چرا که در دهه قبل، گرافیک مدرن چنین مقبولیت همگانی نداشت. این شیوه ابتدا به وسیله تنی چند از طراحان با سابقه و با تلاش و مقاومت و مداومت ایشان در جامعه ما مطرح شد و ریشه اولیه آن، درس طراحی تزیینی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود که بعد به رشته گرافیک در همان جا تبدیل شد...

1- بیوگرافی مرتضی ممیز، مرتضی ممیز کیست؟

 استاد مرتضی ممیز در رشته دانشگاهی نقاشی از دانشكده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. ممیز تحصیلات خود را در مدرسه عالی هنرهای تزئینی پاریس رشته طراحی غرفه و ویترین و معماری داخلی ادامه داد و پس از بازگشت به ایران به فعالیت در زمینه تصویرسازی و گرافیك پرداخت. در سال های گذشته مدیر هنری و گرافیك بسیاری از نشریات ادبی و فرهنگی معتبر ایران بوده و طراحی صحنه و لباس چهارده نمایش و دو فیلم سینمایی را انجام داده است. بسیاری از هنرمندان وهنردوستان نسل نو كشور ممیز رابه عنوان پدر گرافیك ایران می‌شناسند. تاثیر آثار ممیز در هنرمندان نسل بعد از خود، ایده‌های منحصر به فرد و تكنیك‌های زیادی كه به واسطه فعالیت‌های او وارد عرصه گرافیك ایران شده است غیر قابل انکار است. در کارنامه او موارد زیر به چشم می‌خورد :

— فارغ التحصیل رشته ی نقاشی دانشکده ی هنرهای زیبا، دانشگاه تهران ۱۳۴۴
— گواهینامه ی طراحی غرفه و ویترین و معماری داخلی مدرسه ی عالی هنرهای تزئینی، پاریس ۱۹۶۸
— طراحی گرافیک از ۱۳۳۶
— طراحی صحنه و لباس برای تئاتر و سینما
— طراحی نور برای تئاتر
— تألیف نه کتاب و بیش از پنجاه مقاله درباره طراحی و گرافیک
— معرفی در مجلات، کتب، نمایشگاه ها و جشنواره های خارجی در آلمان، اسپانیا، انگلستان، ایرلند، بلژیک، چین، چک، روسیه، ژاپن، سوئیس، فرانسه، فنلاند، کره جنوبی، لبنان، لهستان، یوگسلاوی
— بانی رشته گرافیک در دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران از ۱۳۴۷
— رئیس انتخابی کمیته هنرهای تجسمی کمیسیون ملی یونسکو تهران، ۶۱ تا ۱۳۵۲
— مشاور هنری کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، ۵۷ تا ۱۳۵۴
— بانی و دبیر اجرایی بی ینال گرافیک آسیا (یونسکو) ۵۸ تا ۱۳۵۶
— عضو International Advertising Association  نیویورک – آمریکا, از ۵۷ تا ۱۳۵۴
— عضو  Allience Graphiques International (انجمن بین المللی طراحان گرافیک) از ۱۳۵۶
— عضو هیأت داوران نمایشگاه های گرافیک و فیلم های طراحی متحرک در ایران و کشورهای اروپائی
— بانی بینال هنر گرافیک ایران ۱۳۶۶
— رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران از ۱۳۷۶
— عضو شورایعالی خانه ی هنرمندان ایران
— عضو فرهنگستان هنر ایران

آیا می‌دانستید اسکناس های پنج هزار ریالی و ده هزار ریالی رایج در ایران توسط مرتضی ممیز طراحی شده است؟ ضمنا مرتضی ممیز تصویرسازی‌ های كتاب "هفته" به سر دبیری احمد شاملو در دهه‪ ۴۰‬ شمسی مجموعه ای از جاودانه‌ترین آثار تصویرسازی مجلات در ایران را بوجود آورده است.

 « طراحی لوگو تصویری شرکت خوردسازی سایپا توسط استاد مرتضی ممیز» 

2- مرتضی ممیز و فعالیت هایش در سندیکا و انجمن ها

در سال‌های نخست بعد از انقلاب امکان تشکیل سندیکا و انجمن گرافیست‌های ایران برای او مقدور نبود ولی با این حال او گردهمایی‌های گرافیست هارا در آتلیه و کافه‌ها تشکیل داد که در پی آن اولین تعرفهٔ قیمت خدمات گرافیت بعد از انقلاب پدید آمد. اوایل انقلاب بود که در پی اخراج استادان دانشگاه به دلایل سیاسی او را نیز زیر فشار قرار دادند اما ممیز کوتاه نیامد و زیر بار تهمت‌های سیاسی نرفت و همچنان مشغول به تدریس در آن دانشگاه شد.

در سال 1355مرتضی ممیز و تعدادی از همکارانش سندیکای گرافیست‌های ایران را تأسیس کردند. ممیز بعد از این اقدام، نمایشگاهی برگزار کرد که موضوعش 50 سال گرافیک ایران بود. چیزی که امروز به‌عنوان انجمن صنفی طراحان گرافیک وجود دارد و حتی قیمت‌هایی را که پایه، اساس و عرف بازار گرافیک شده‌اند، ممیز بنیان نهاد. برگزاری نخستین دوسالانه گرافیک در ایران هم مدیون کوشش مرتضی ممیز است. او در سال 1365پیشنهاد برگزاری بینال گرافیک را داد و بدین ترتیب این دوسالانه را در همین سال برگزار کرد. برپایی 10نمایشگاه اختصاصی در تهران و 2نمایشگاه اختصاصی در آلمان و همچنین شرکت در 75نمایشگاه گروهی در ایران، آلمان، فرانسه، آمریکا، بلژیک، فنلاند و یوگسلاوی از جمله فعالیت‌های هنری اوست. او همچنین در هیات علمی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و انجمن بین‌المللی طراحان گرافیک عضو بود و ریاست هیات مدیره انجمن طراحان گرافیک ایران را بر عهده داشت. او همچنین توانست نشان درجه ‌یک فرهنگ و هنر جمهوری اسلامی ایران در سال 1383را دریافت کند و در سومین همایش چهره‌های ماندگار در سال 1382هم انتخاب شد.

 « طراحی لوگو نوشتاری موسسه استاندارد ایران توسط استاد مرتضی ممیز»  

3- مرتضی ممیز و تلاش جاودانش برای رشته گرافیک

مرتضی ممیز در تلاش های بی دریغ خود تحضیل در رشته گرافیک را در دانشگاه های ایران امکان پذیر کرد.  این کار او طراحی گرافیک در ایران را متحول کرد و هنرمندان پس از او اگر مسیر درستی را طی کردند، همگی مدیون ممیز هستند.

« طراحی لوگو تصویری شهرداری تهران توسط استاد مرتضی ممیز»  

4- بخشی از طراحی های مرتضی ممیز و آثار هنرمندانه او

• طراحی لوگو سازمان چای کشور 1327
• طراحی لوگو گالری ایران زمین 1341
• طراحی لوگو استودیو گرافیک 1342
• طراحی عنوان فیلم ستارخان 1351
• طراحی لوگو مسجد قبا 1363
• طراحی لوگو خانه هنرمندان ایران 1378
• طراحی لوگو موزه ملی 1380
• طراحی لوگو نوشتاری نشریه زنان 1376

  برخی از افتخارات و جوایز مرتضی ممیز:

  جایزه بهترین طراحی کتاب کودک سال‌های ۴۵ـ‌۱۳۴۲
  مدال رتبه اول دانشجوی ممتاز دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران (‌۱۳۴۴)
  برنده مدال طراحی نمایشگاه بین‌المللی طراحی ژوونیزی فرانسه (‌۱۹۶۶)
  طراح شاعر برای طراحی پوسترهای سینمایی جشنواره سینمایی کن (‌۱۹۷۵)
  جایزه و مدال بهترین پوسترهای سینمایی جشنواره فیلم فجر تهران (‌۱۳۶۵، ۱۳۶۶ و ۱۳۶۹)
  جایزه بهترین آثار طراحی نشانه‌های دهه ۸۰ میلادی (‌۱۹۹۰)
  
  

  
« طراحی لوگو تصویری سازمان آتش نشانی ایران توسط استاد مرتضی ممیز»  

5- مختصری از کودکی او

مرتضی ممیز در خانواده‌ای هنردوست متولد شد و در دوران کودکی استعداد و علاقهٔ ویژه‌ای به نقاشی و طراحی نشان داد، دوران متوسطه برای کمک به خرج تحصیل خود برای مغازه‌ها تابلونویسی می‌کرد در آن دوران بود که به خاطر علاقه خانوادگی به مصدق وارد جریانات سیاسی شد که نتیجه آن چند کاریکاتور در روزنامهٔ شاهد شد، در سال‌های آخر دبیرستان مرتضی گاهی به کتابخانهٔ وابستگی فرهنگی سفارت لهستان سر می‌زد و در آنجا بود که برای اوّلین بار با مجلّه‌های «پولند» و «گرافیک» لهستان آشنا شد.

 « طراحی لوگو تصویری خانه هنرمندان ایران توسط استاد مرتضی ممیز» 

6- گفت‌و‌گو های مرتضی ممیز

-خبرنگار کتاب هفته : برخورد اول شما با یک اثر، سکوت و یا برخورد انتقادی است، برخورد دومتان را بفرمایید
- مرتضی ممیز : در این گونه موارد با صراحت توضیح می دهم که این اثر چه ویژگی هایی دارد. یا با تأیید و تشویق همراه هست و به برخی از دوستان هم می گویم، ای کاش این کار را من انجام داده بودم. یعنی دلم می خواست امضای من  پای این اثر بود.

« طراحی لوگو تصویری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی توسط استاد مرتضی ممیز»  

7- سایت ممیز و طرفداران استاد

سایت «ممیز» گفت‌و‌گو ها، نوشته ها‌، بیوگرافی استاد مرتضی ممیز، اخبار و دنباله های فعالیت های او و بسیاری از اطلاعات مفید و جذاب دیگر را جمع آوری کرده و در اختیار علاقه مندان تاریخ طراحی گرافیک می‌گذارد. و ضمن از شما برای ارسال محتوا از استاد مرتضی ممیز نیز تشکر و همکاری می کند.

« طراحی لوگو تصویری سازمان گمرک ایران توسط استاد مرتضی ممیز» 

« طراحی لوگو تصویری شهرداری اصفهان توسط استاد مرتضی ممیز»